Digitalisering en het groeipotentieel van de technologische industrie: de uitdagingen

De technologische industrie floreert. De afgelopen vijf jaar is de toegevoegde waarde van deze branche met vijf procent gegroeid. Aan de andere kant nemen ook de structurele personeelstekorten binnen de technologische industrie toe, wat leidt tot grote uitdagingen op het gebied van productiviteit en specialistische expertise.

De manier om deze uitdagingen succesvol bij de horens te pakken? Het beter benutten van digitale technologie en de kansen grijpen die innovatie op dit vlak aan organisaties biedt. In dit blogartikel kijken we naar de kansen en uitdagingen voor de technologische industrie in Nederland richting 2030. De belangrijkste leidraad is daarbij het ING-onderzoeksrapport ‘Groeipotentieel voor de technologische industrie’. De bevindingen in dit document zijn deels gebaseerd op interviews met bestuurders van (middel)grote maakbedrijven.

Hoe sterk groeit de technologische industrie?

De afgelopen vijf jaar is het economische aandeel van de technologische industrie – bestaande uit producenten van metaal(producten), apparaten, machines, transportmiddelen en bedrijven actief in de reparatie en installatie van machines –  gegroeid van 4,5% tot 4,8% in 2021. Des te opmerkelijker als je bedenkt dat in de twintig jaar daarvoor het economische aandeel van de sector nog met een procentpunt afnam.

Andere indrukwekkende cijfers die laten zien dat de branche een belangrijke steunpilaar is van de Nederlandse economie:

• De technologische industrie is momenteel goed voor een omzet van meer dan 150 miljard euro. Zestig procent van de productie is direct of indirect bestemd voor de export.
• De productiviteitsgroei van de technologische industrie lag de afgelopen 25 jaar ruim drie keer zo hoog als die van de economie als geheel.
• De energietransitie, brede maatschappelijke digitaliseringstrend, investeringen in de Europese chipindustrie (door tekorten op de wereldmarkt) en snelgroeiende arbeidslonen in Azië bieden ook richting de toekomst serieuze groeikansen voor de vaderlandse technologische industrie.
  
  

Waarom groeit de technologische industrie?

De groei van de technologische industrie komt voort uit de combinatie van meer arbeid en betere technologie. Sinds 2011 is, op een kleine krimp in het coronajaar 2020 na, de personeelsinzet binnen de technologische industrie gestaag toegenomen. Vooral het aantal gewerkte uren in de (vracht)auto-industrie, machine-industrie en reparatie en installatie van machines nam significant toe.

Een nog belangrijkere groeifactor is technologische vooruitgang. Die maakt het namelijk mogelijk om dezelfde of meer output te creëren met minder input. Slimmer in plaats van harder werken dus.

Neemt de productiviteit nog steeds toe?

De arbeidsproductiviteit van de technologische industrie stijgt de laatste jaren sterk. In 2017 groeide de arbeidsproductiviteit in de technologische industrie bijvoorbeeld met ruim tien procent en kwam deze, na jaren van stagnatie, voor het eerst boven het niveau van 2010 uit. Vervolgens groeide de arbeidsproductiviteit drie jaar lang met gemiddeld 1,7% per jaar door. Hierdoor is de Nederlandse industrie de op één na (alleen Ierland doet het beter) productiefste ter wereld. 

Aan de andere kant blijft het huidige groeitempo wel wat achter bij het niveau dat de technologische industrie tussen 2002 en 2008 realiseerde. Wat we ook zien, en dan vooral binnen de maakindustrie, is dat er een groot verschil is tussen koplopers en achterblijvers. De reden? Kleinere industriebedrijven hebben vaak niet voldoende schaal om adequate kennis over nieuwe technologieën te ontwikkelen en bijvoorbeeld proactief personeel te werven en intern op te leiden. Zo hebben ze bijvoorbeeld minder vaak zelf IT-specialisten in dienst. 

Ook de investeringskracht van kleinere spelers is beperkter dan die van grote bedrijven, terwijl ze vaak moeite hebben om te voldoen aan steeds complexere wet- en regelgeving. Digitale transformatie zorgt ook voor meer complexiteit en stijgende kosten op IT-vlak. Denk bijvoorbeeld aan het op orde brengen van de cybersecurity, een post die veel kost en geen direct zichtbare bijdrage levert aan een hogere productiviteit.

De belangrijkste uitdagingen voor de technologische industrie

Zowel op het personele als digitale vlak heeft de technologische industrie anno 2022 te maken met een aantal grote uitdagingen. Tijd om de belangrijkste nader te bekijken.

Groeiend personeelstekort

Allereerst is er het groeiende personeelstekort. De arbeidsmarkt is momenteel krapper dan ooit. Een trend die zich door de vergrijzing bovendien nog wel een tijdje door zal zetten. Op basis van prognoses van ROA en Samenwerkingsorganisatie Beroepsonderwijs Bedrijfsleven (SBB) is de verwachting dat er in 2026 in de technologische industrie tussen de vijftien- en twintigduizend niet te vervullen vacatures voor technici zullen zijn.

Meer vraag naar IT-skills en technisch abstractievermogen

Vooral goede IT’ers zijn schaars en lastig binnen te halen. Door de toenemende digitalisering en automatisering veranderen bovendien de functie-eisen. Goede IT-skills worden steeds belangrijker, terwijl de technische focus verschuift van machine- en werktuigenbediening naar processturing. Die transitie vraagt om meer technisch abstractievermogen. Digitale vaardigheden die meer in zwang komen zijn programmeervaardigheden, data science en kennis van meet- en regeltechnieken. 

Aan de ene kant vraagt de technologische vooruitgang om meer hooggeschoold personeel. Denk bijvoorbeeld aan hard- en softwareontwikkelaars. Anderzijds maken digitalisering en automatisering taken ook eenvoudiger, waardoor lager geschoold en technisch minder goed onderlegd personeel veel basistaken beter en sneller kan uitvoeren. De door ING ondervraagde bedrijven zien personeelsschaarste als een potentiële groeibelemmering (minder innovatievermogen), maar ook als een aanjager voor investeringen in betere technologie en meer productiviteit. Een hoge productiviteitsgroei is van essentieel belang bij de toenemende arbeidskrapte: hoe hoger die groei, hoe minder extra mensen er nodig zijn om dezelfde hoeveelheid werk gedaan te krijgen.

Hoe bedrijven in de technologische industrie hun productiviteit kunnen verhogen

De beste en snelste weg naar een hogere productiviteit? Personeel, kapitaal en technologie efficiënter inzetten. Voorbeeld van ‘laaghangend fruit’ (relatief makkelijk te implementeren technologie) zijn automatisering en robotisering. De digitale koplopers onder de Nederlandse techproducenten weten dit en zetten al veel robots in. 

Bij de achterblijvers is er volgens het onderzoek van ING nog volop potentieel om via procesautomatisering hun productiviteit op te krikken. Sowieso zijn een hogere robotdichtheid en de automatisering van nog meer processen belangrijke manieren om ook in tijden van personeelsschaarste de productiviteit op peil te houden.

Het potentieel van digitalisering voor de productiviteit

Digitalisering is een belangrijk onderdeel van de transitie naar de slimme fabrieken (‘smart industries’) die de motoren vormen van Industry 4.0. Denk bijvoorbeeld aan een betere online-communicatie met verschillende stakeholders, een soepele samenwerking tussen verschillende onderdelen (inkoop, verkoop, productie, sales) van een bedrijf en een betere integratie van machines en apparaten binnen een onderneming.

Tegelijkertijd toont het ING-onderzoek dat de bijdrage van ICT-kapitaal aan de toegevoegde waarde in vier van de vijf branches van de technologische industrie is afgenomen. Alleen in de elektrotechnische industrie loopt de groeibijdrage van ICT-kapitaal voorlopig op. Voer voor technopessimisten die ICT niet zien als een doorbraaktechnologie? 

Dat valt mee. Zeker op de lange termijn draagt ICT bij aan de transitie van technologie. Bovendien vereist succesvolle digitalisering ook nieuwe werkwijzen en vaardigheden, nieuwe diensten en het doorbreken van oude routines. Daarnaast zijn er aanwijzingen dat digitalisering de productiviteitsgroei een impuls geeft. Recent onderzoek toont aan dat bedrijfstakken die het meest intensief gebruikmaken van digitale technologie meer bijdragen aan de groei van de productiviteit dan bedrijfstakken die digitaal minder goed onderlegd zijn. 

Het groeipotentieel is er dus zeker. Het is alleen zo dat veel digitale mogelijkheden nog niet volledig worden benut. Vooral het adopteren van nieuwe technologieën gaat in de praktijk nog (te) traag. Kunstmatige intelligentie (AI), 5G en 6G (ideaal voor draadloze fabrieken), digital twinning en AR- en VR-technologie zijn bijvoorbeeld nog vaak geconcentreerd bij een beperkt aantal digitale koplopers. 

In een binnenkort te verschijnen vervolgartikel gaan we verder in op de kansen voor succesvolle digitalisering in de technologische industrie en laten we zien hoe bedrijven in deze branche het enorme potentieel van digitalisering nog beter kunnen benutten.